Gedrag is te koop. Als we iemand voor ons karretje willen spannen, dan is geld een probaat middel om te bereiken wat we willen. Worst en stok, premies en boetes. Overheden en organisaties, ouders en instellingen, allemaal maken we gebruik van het mechanisme. Met de juiste beloning of bestraffing doet iedereen precies wat we willen. Toch? Was het maar zo eenvoudig.

Onderzoek bevestigt keer op keer wat iedereen weet. Boetes en premies resulteren maar deels in goed gedrag. Er zijn veel voorbeelden waar het juist tegengesteld is. Na de introductie van sancties nam het ongewenste gedrag alleen maar toe. Wat bleek? De straf werd geïnterpreteerd als een acceptabele kostprijs van een overtreding. En omgekeerd: de beloning voor gedragsverandering als een te lage prijs.

Belonen en bestraffen zijn de gereedschappen van de ge-economiseerde samenleving. Wat nut het mij dat ik doe wat u wilt? Wie vraagt moet betalen. Goed gedrag; als u er een prijsje op plakt wordt het handel.

De moraal van het verhaal? Met meer regels en handhaving gaan we onze wereld niet redden. Wel met het aanmoedigen van mensen op hun wil (en skill) om het goede te doen. Professor Barry Schwartz (o.a. van “The Paradox of Choice”) kan er prachtig over vertellen. Zijn boek is een aanrader en heet Practical Wisdom.